14/06/2021
Η προσέγγισης της «ανάρρωσης» στην Άνοια
H διάγνωση της Άνοιας, για τους περισσότερους ανθρώπους, αποτελεί ένα επώδυνο για τους ίδιους αλλά και για τους οικείους τους γεγονός που έρχεται να αλλάξει την καθημερινότητά τους. Τα ίδια τα συμπτώματα φαντάζουν τρομακτικά και δύσκολα, ενώ η απώλεια στοιχείων της μέχρι τότε ζωής του ατόμου, εισάγει το άτομο σε μια περίοδο πένθους. Η αβεβαιότητα για το μέλλον και ο φόβος για επιδείνωση της νόσου είναι ακόμα ένα γεγονός που το άτομο και το περιβάλλον του καλούνται να διαχειριστούν μετά τη διάγνωση (Rubin, Manevich & Doron, 2019).
Κάθε ένας λοιπόν που αντιμετωπίζει την Άνοια, αντιμετωπίζει παράλληλα και την πρόκληση να θέσει νέους στόχους για τη ζωή του και να αναζητήσει τρόπους που να του διασφαλίζουν μια ποιοτική και με νόημα καθημερινότητα. Εμπόδιο σε αυτή τη διαδικασία επαναπροσδιορισμού, μπαίνουν συχνά οι κοινωνικές προκαταλήψεις για την Τρίτη Ηλικία, όπως η άποψη ότι «οι ηλικιωμένοι δεν έχουν να προσφέρουν πλέον πολλά στην κοινωνία», καταδικάζοντας ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού στο περιθώριο (Daley et al., 2013).
Η μοναξιά που προκύπτει ως απόρροια τέτοιων κοινωνικών στάσεων, επιδεινώνει ακόμα περισσότερο το πρόβλημα. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα η απομόνωση είναι το ίδιο βλαβερή για την υγεία, με το να κάνει κάποιος 15 τσιγάρα τη μέρα! Ακόμα, οι άνθρωποι που ζουν απομονωμένοι εμφανίζουν το διπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν συμπτώματα Άνοιας τύπου Alzheimer (Holwerda et al., 2014).
Μιλώντας για ανάρρωση, δεν εννοούμε την απαλλαγή από την ασθένεια ή τα συμπτώματά της, αλλά τη διεκδίκηση μιας καλύτερης ζωής στο πλαίσιο της ασθένειας και παρά τους περιορισμούς που αυτή θέτει (Deegan, 1988).
Ποια είναι λοιπόν τα συστατικά εκείνα που επιτρέπουν την ύπαρξη μιας προοπτικής ανάρρωσης και βελτίωσης της ζωής των ανθρώπων με άνοια;
-
Η διατήρηση της ταυτότητας πριν και μετά τη διάγνωση. Μπορεί η μνήμη και άλλες λειτουργίες να επιδεινώνονται, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι παύει κανείς να είναι ο εαυτός του.
-
Η αποδοχή και η εύρεση ενός νέου νοήματος για τη ζωή.
-
Να νιώθεις ότι είσαι ακόμα σημαντικός για τους άλλους και ότι μπορείς να προσφέρεις.
-
Η θετική στάση απέναντι στη ζωή. Να επικεντρώνεται κανείς σε αυτά που μπορεί και όχι σε αυτά που δεν μπορεί να κάνει.
-
Η φροντίδα του εαυτού μέσα από την καλή διατροφή, την σωματική και πνευματική άσκηση.
-
Να παραμένει κανείς ενεργός, μέσα από κοινωνικούς ρόλους, όπως είναι η συναναστροφή με τους φίλους και την οικογένεια, ο χρόνος με τα εγγόνια, η προσφορά στην κοινότητα και ο εθελοντισμός.
-
Η υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους, τους ειδικούς αλλά και από άτομα με αντίστοιχη εμπειρία.
-
Τεχνικές διαχείρισης των συναισθηματικών συμπτωμάτων, όπως η ευερεθιστότητα, η ανησυχία κ.α.
-
Χρήση βοηθημάτων για την αναπλήρωση του μνημονικού ελλείμματος. (Tible, Riese, Savaskan, & von Gunten, 2017)
Τέλος είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι, οι άνθρωποι με Άνοια δεν είναι απόλυτα εξαρτημένα άτομα, θύματα μιας κατάστασης, αλλά πολίτες με δικαιώματα, που με την κατάλληλη υποστήριξη μπορούν να διεκδικήσουν μια ζωή με αξιοπρέπεια (Ashley, 2002).
Είναι σημαντικό επομένως να αλλάξουμε σαν κοινωνία το αφήγημα για την άνοια και να καταπολεμήσουμε το στίγμα!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Ashley.P. (2002) Now you see it now you don’t. London: Alzheimer’s Society, London.
Daley, S., Newton, D., Slade, M., Murray, J. & Banerjee, S. (2013) Development of a framework for recovery in older people with mental disorder, International Journal of Geriatric Psychiatry, 28, 522–529
Deegan, P. (1988) Recovery: The lived experience of rehabilitation, Psychosocial Rehabilitation Journal, 11: 11-19
Holwerda, T.J., Deeg, D.J., Beekman, A.T., van Tilburg, T.G., Stek, M.L., Jonker, C., & Shoevers, R.A. (2014) Feelings of loneliness, but not social isolation, predict dementia onset: Results from the Amsterdam Study of the Elderly (AMSTEL), Journal of Neurological and Neurosurgical Psychiatry, 85(2): 135-142
Holt-Lunstad J, Smith TB, Layton JB (2010) Social Relationships and Mortality Risk: A Meta-analytic Review. PLoS Med 7(7): e1000316. doi:10.1371/journal. pmed.1000316
Rubin, S. S., Manevich, A., & Doron, I. I. (2019). The Two-Track Model of Dementia Grief (TTM-DG): The theoretical and clinical significance of the continuing bond in sickness and in death. Death studies, 1-17.
Tible, O. P., Riese, F., Savaskan, E., & von Gunten, A. (2017). Best practice in the management of behavioural and psychological symptoms of dementia. Therapeutic advances in neurological disorders, 10(8), 297-309.
Η Άνοια στη ζωή μας
Τι είναι η Άνοια;
Άνοια είναι ένας όρος «ομπρέλα» για μια σειρά συμπτωμάτων που προκαλούνται ως απόρροια κάποιας εγκεφαλικής βλάβης. Η βλάβη αυτή ενδέχεται να προκληθεί από ασθένεια ή ατύχημα. Ωστόσο, στην πραγματικότητα δε γνωρίζουμε ακόμα με βεβαιότητα τι προκαλεί την Άνοια.
Η άνοια δεν αποτελεί μέρος της φυσιολογικής γήρανσης. Οι πιο κοινοί τύποι άνοιας είναι η νόσος Αλτσχάιμερ, η Αγγεαική Άνοια, η άνοια με σωμάτια Lewy, η Μετωποκροταφική άνοια και η άνοια που σχετίζεται με βλάβη του εγκεφάλου από την κατάχρηση αλκοόλ.
Μέχρι σήμερα περισσότερα από 46,8 εκατομμύρια ανθρώπων στον πλανήτη έχουν διαγνωστεί με άνοια, εκ των οποίων το 67% είναι γυναίκες. Αριθμός που προβλέπεται να αγγίξει τα 75 εκατομμύρια μέχρι το 2030, ενώ μέχρι το 2050 θα ανέλθει στα 130 εκατομμύρια (Alzheimer’s Association, 2019).
Τι είναι η νόσος Αλτσχάιμερ;
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια νευροεκφυλιστική διαταραχή του εγκεφάλου. Ανήκει στο φάσμα της άνοιας και αφορά το 62% των περιπτώσεων διαγνωσμένης άνοιας. Χαρακτηρίζεται από μνημονικά και άλλα νοητικά ελλείμματα, αλλαγές στην συμπεριφορά και την προσωπικότητα του ατόμου που με το πέρασμα του χρόνου οδηγούν σε έκπτωση της καθημερινής λειτουργικότητας (Zillmer, Spiers & Culbertson, 2008).
Ποια είναι τα κύρια συμπτώματα της νόσου;
Κάποια από τα κυρίαρχα συμπτώματα σε ασθενείς με άνοια είναι η σταδιακή απώλεια μνήμης, κριτικής σκέψης, κίνησης, συντονισμού κινήσεων και ικανότητας αναγνώρισης.
Οι πρώτες ενδείξεις της νόσου Alzheimer αφορούν προβλήματα στη μνήμη, με τη βραχύχρονη μνήμη που περιλαμβάνει τις πιο πρόσφατες αναμνήσεις να επηρεάζεται πρώτη. Το άτομο ξεχνάει συναντήσεις, διαδρομές από και προς οικεία μέρη και βρίσκει τη μετάβαση σε άγνωστα και πολυσύχναστα μέρη ιδιαίτερα απαιτητική, παρουσιάζει δυσκολίες στον προγραμματισμό δραστηριοτήτων και στην επίλυση καθημερινών προβλημάτων κ.α. Σε κάποιες περιπτώσεις, ήδη από την έναρξη της νόσου μπορεί να εμφανιστούν συναισθηματικές διαταραχές, όπως είναι η κατάθλιψη, ενώ σε ένα μεταγενέστερο στάδιο είναι συχνές διαταραχές τις συμπεριφοράς, όπως η τάση για απομόνωση, η ευερεθιστότητα και η φυγή. (Watmough, 2010).
Ας μην ξεχνάμε ότι:
-
H Άνοια δεν αφορά αποκλειστικά την τρίτη ηλικία.
-
Κατά τα πρώτα στάδια και έχοντας την κατάλληλη υποστήριξη, το άτομο μπορεί να διατηρήσει σε σημαντικό βαθμό την ανεξαρτησία του.
-
Οι διαθέσιμες μέχρι στιγμής φαρμακευτικές ουσίες δε θεραπεύουν, συμβάλλουν όμως στη σταθεροποίηση της νοητικής κατάστασης του ατόμου.
-
Μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις, όπως προγράμματα νευροψυχολογικής αποκατάστασης, μουσικοθεραπεία, ασκήσεις προσανατολισμού και λόγου κ.α., βελτιώνουν την καθημερινή λειτουργικότητα.
-
Τα άτομα με άνοια χρειάζονται περισσότερο χρόνο να σκεφτούν προκειμένου να έχουν πρόσβαση στην κατάλληλη πληροφορία. Τους δίνουμε τον απαραίτητο χρόνο και επαναλαμβάνουμε αν χρειαστεί!
-
Ακόμη, μπορεί να νιώθουν συχνά μπερδεμένοι ή αναστατωμένοι εξαιτίας των συμπτωμάτων τους. Επομένως, έχουν ανάγκη να νιώθουν την κατανόηση και την υποστήριξή μας!
-
Η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση διπλασιάζουν τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου και σχετίζονται με την επιδείνωση των συμπτωμάτων.
-
Ζω ΜΕ την Άνοια, δεν πεθαίνω από Άνοια! Είναι σημαντικό να αλλάξουμε τον τρόπο που μιλάμε για την Άνοια και να καταπολεμήσουμε το στίγμα! (Ashley, 2002·Holwerda et al., 2014).
Βιβλιογραφικές Αναφορές
Alzheimer’s Association (2019). Alzheimer's disease facts and figures. Alzheimer’s & Dementia, 15(3), 321-387.
Ashley.P. (2002) Now you see it now you don’t. London: Alzheimer’s Society, London.
Holwerda, T.J., Deeg, D.J., Beekman, A.T., van Tilburg, T.G., Stek, M.L., Jonker, C., & Shoevers, R.A. (2014) Feelings of loneliness, but not social isolation, predict dementia onset: Results from the Amsterdam Study of the Elderly (AMSTEL), Journal of Neurological and Neurosurgical Psychiatry, 85(2): 135-142
Holt-Lunstad J, Smith TB, Layton JB (2010) Social Relationships and Mortality Risk: A Meta-analytic Review. PLoS Med 7(7): e1000316. doi:10.1371/journal. pmed.1000316
Watmough, C.E. (2010). Dementia. In C.L. Armstrong, & L. Morrow, (Eds.), Handbook of medical Neuropsychology (pp. 277-97). New York: Springer.
Zillmer., E.A., Spiers, M.V. & Culbertson, W.C. (2008). Principles of Neuropsychology (2nded.). USA: Thomson Wadsworth.